W uzupełnieniu relacji z majowej Wyprawy Johanki 2021, która wiodła po Polsce północnej i tzw. Ścianie Wschodniej – dzisiaj relacja ze Sarnaków.
Mimo upływu czasu, od mojej wizyty w Sarnakach , nadal mam w pamięci nietypowy pomnik, stanowiący makietę rakiety. Powiem szczerze, różne pomniki czy rzeźby widziałam podczas moich wypraw, ale tą zapamiętałam na długo.
Kilka słów o Sarnakach
Sarnaki to wieś położona w województwie mazowieckim, w powiecie łosickim, w gminie Sarnaki, nad strugą Sarenką. Jest tu siedziba gminy Sarnaki, mieści się tu rzymskokatolicki dekanat Sarnaki, nadleśnictwo Sarnaki.
Dawniej Sarnaki były miastem, które uzyskało prawa magdeburskie w 1754 roku , administracyjnie leżało wówczas za ziemi mielnickiej, w województwie podlaskim. Uzyskało prawa miejskie 13.01.1870 roku. W okresie 1975-1998 należało do nieistniejącego województwa bialskopodlaskiego.
Biegnie tu droga krajowa ne 19, Kuźnica Białostocka -Białystok-Rzeszów oraz droga nr 811 do Białej Podlaskiej. Istnieje przystanek kolejowy Sarnaki, na trasie Siedlce -Czeremcha.
Nietypowy pomnik -makieta pocisku rakietowego
„W środkowej części rynku ustawiono pomnik upamiętniający przechwycenie i rozpracowanie niemieckiej tajnej broni V2, przedstawiający pomalowaną na szaro makietę pocisku rakietowego (wg projektu Marka Ambroziewicza). Monument przypomina jedną z bardziej spektakularnych akcji konspiracyjnych na Podlasiu. Wiosna 1944 roku Niemcy rozpoczęli próby z wystrzeliwaną koło Mielca nową bronią. W szkole w Sarnakach stacjonował specjalny oddział określający miejsce upadku i ocenę skutków wybuchu oraz zbierający szczątki Wunderwaffe. W okolicach Mierzwic 20 maja 1944 roku upadła i nie wybuchła rakieta, skąd w tajemnicy przed Niemcami wydobyli ją miejscowi konspiratorzy. W dobrze zorganizowanych działaniach osłonowych wydobycia rakiety uczestniczył m.in. oddział partyzancki mjr. „Zenona” Stefana Wyrzykowskiego . Następnie w akcji Most III zdobyta rakieta trafiła do Londynu. Pomnik odsłonięto w 1995 r., a jego charakter nawiązuje bezpośrednio do tamtych wydarzeń – naturalnej wielkości kopia rakiety V wbija się w nadbużańskie mokradła. Na pomniku znajduje się napis „Oni uratowali Londyn”. Od maja 2007 r. imię Bohaterów Akcji V2 nosi miejscowa szkoła.”
żródło:https://pl.wikipedia.org/wiki/Sarnaki
Urbanistyka
„O miejskiej przeszłości Sarnak świadczy układ urbanistyczny z centrum, które stanowi kwadratowy rynek. Służył on do organizacji sześciu dorocznych jarmarków i choć zachował dawny kształt, to wygląda zdecydowanie odmiennie niż kiedyś. Do 1941 r. rynek był gęsto zabudowany nie tylko wokół, ale również w środkowej części, która dziś stanowi zielony skwer. Domy i rozliczne sklepy były niemal w całości własnością Żydów. Środek rynku, pełen stłoczonych, drewnianych domów, oblepionych przybudówkami i komórkami, mieszkańcy ironicznie przezywali „ratuszem”. Z niegdysiejszej zabudowy zachowała się w zasadzie tylko jedna, północno-wschodnia pierzeja. Dzisiejszy obraz rynku to po części efekt odwetowego bombardowania 22 czerwca 1941 r., pierwszego dnia wojny radziecko-niemieckiej.”
żródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Sarnaki#Urbanistyka
Ważne informacje
Z dziennikarskiego obowiązku muszę wspomnieć, że jest tu zabytkowy drewniany kościół, ale ja tylko przejeżdżałam przez Sarnaki i nie widziałam go, przeczytałam, że istnieje na internecie.
Trzeba wspomnieć o dużej społeczności żydowskiej w tej wsi, wiele osób trafiło w czasie wojny do getta w Łosicach i Mordach, gdzie wielu straciło życie, znaczna ilość ludności pochodzenia żydowskiego z tej wsi opuściło Polskę. Można doczytać to tutaj:
źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Sarnaki#Żydzi_w_Sarnakach
Zabytki Sarników
- „Drewniany parafialny kościół katolicki św. Stanisława Biskupa i Męczennika – wybudowany z fundacji właściciela miasta Stanisława Ossolińskiego w 1816 roku z trzema klasycystycznymi ołtarzami. Do ruchomego wyposażenia kościoła należą m.in. zabytkowe organy wraz z prospektem pochodzące z XVII w. W kościele znajdują się tablice epitafijne Joachima i Bronisława Podczaskich, właścicieli Sarnak i dóbr Klimczyce. W bezpośrednim sąsiedztwie kościoła wznosi się murowana dzwonnica-brama (1871 lub 1872) z trzema dzwonami, nieco nowsza kamienna kostnica (1881), kolumna z przeniesioną w sąsiedztwo świątyni figurą św. Jana Nepomucena (1874) i 2 toskańskie kolumny z rzeźbami Zbawiciela i NMP.
Plebania z lat 1883–84.
Dwór murowany wybudowany w II poł. XIX wieku przez ostatnich właścicieli miasta Podczaskich (obecnie jest w posiadaniu Nadleśnictwa Sarnaki)
Browar wybudowany w latach 1903-05 z czerwonej cegły przez Józefa Szummera. Od roku 1975 browar nie funkcjonuje.
Cztery nekropolie: cmentarz przykościelny (zachowane 2 nagrobki z I poł. XIX w., na tyłach prezbiterium), tzw. „stary cmentarz” (przy drodze w kierunku Grzybowa, ul. Kilińskiego, oczyszczony i częściowo odrestaurowany w 2007 r., zachowane 3 groby), cmentarz żydowski (w zachodniej części miejscowości, ul. Marii Konopnickiej, zachowanych kilka nagrobków), cmentarz parafialny z zabytkowymi nagrobkami.
Zabytkowe krzyże i kapliczki (przeszło 250 na terenie gminy Sarnaki).
źródło:https://pl.wikipedia.org/wiki/Sarnaki#Zabytki
Podsumowanie
Kolejna spontaniczna wyprawa sprawiła, że przyjechałam do Sarnaków, szkoda, że nie wiedziałam o tym drewnianym kościele, bo bym go zapewne odwiedziła, widocznie nie było go przy samej drodze.
Johanka