Witom wos moim rostomili. Pomyślołach, że napisza ło tym coch przeżiyła za bajtla, moje wspomniynia, coby łocalić łod zapomniynia coś, co już sie nie wróci, a co mom na dnie serca- na zawsze.
Jo, Johana, urodziłach sie za Gierka, w richtig PRL.Mjyszkom łod urodzynia we Zowadzkim. Moje życiye za bajtla boło skromne, bo moi starzyki nie mieli za wiela geltu. Robioł ino fater,a matulka byli w doma. Nos boło w doma dwie: jo i młodszo ło 6 lot łode mie siostra Margareta. Ale powia wom, starzyki starali sie ło nos, jak pieron, czowiek terozki to docynio, bo iksze boły czasy.
Kochane zdrowiye….
Jo boła chorowitym bajtlym, durch przeziymbienia, ryma co chwila, durchś ślimtałach. Bestóż jo ze starzykami jeździłach cugiem z Zowadzkiego do Tarnowskich Gór, kaj wedle banhowu mioł gabinet znany doktor łod bajtli. Pedzioł matulce, co powinnach jeździć nad morze, może mi przejdzie, albo sama wyrosna. A musza pedzieć, że łod medykamentów coch brała wysiadało mi aże wszystko.
Wczasy
Matulka i fater postanowili szafnonć zalecynie doktora, a że nie mieli za wiela kasy, to korzystali ze wczasów zakładowych naszyj huty im.K.Świerczewskiego we Zowadzkim. Nie boło możliwe co rok jeździć, ale łoni wybierali taki łostatni turnus, kiery boł łod 15-30 września. Nie musza wom godać, że nie boło za wiele chyntnych, bo przeca już wtedy bajtle chodzom do szkoły, ale jo boła mało dziołszka i mie to pasowało. I tak jeździli my co rok. Z nami jeździło kupa downych pracowników huty, kierzy byli już na pynsyji. Za te wczasy potym dział socjalny potroncoł fatrowi z geltagu, we ratach.
Naszo huta mioła ośrodek wczasowy we Dźwirzynie, na pół z jednym zokładem ze Gliwic, dzisio już nie szafna sie przypomnieć kierym.
My zawsze jechali na wczasy cugiem, nie boło „Pendolino” – jechało sie w pierony długo, kożdy mioł tasza futru ze sobom mit, nie boło kaj kupić, w czasie rajzy, boś durchś jechoł przeca.
Materdyjo, do dzisio pamijyntom te gotowane jajca i tomaty, co matulka kroili na sznity w cugu na tym mini stoliczku pod łoknym. Czasym zdarzało sie, że huta dowała autobus, ale wjycie, nie boło za dość tych komfortowych, ino stare Jelcze, to moi starzyki woleli jechać cugiem do Kołobrzegu.Terozki by żodyn nie jechoł w takich warunkach : twarde zice, bez klimy, zaro by boło larmo. A my jechali.
Jak się domyślocie, wrzesień nad morzym to nie jest sezon ani lato. Tak richtig momentami człowiek chcioł łoblyc peltmantel,tam tak wioło, moja matulka nosili chusteczka na gowa, ruby mantel, a jo miałach kurtka zimowo w „Bolka i Lolka”-z tyj kreskówki, mycka zapinano zimowo – to pamjyntom do dzisio.
Ale blank ważny boł do mie luft, na te moje bjydne zdrowie. I łazili my po małyj wiosce Dźwirzyno w downym województwie koszalińskim, boło sam pora domów na krziyż, pora ośrodków wczasowych, droga złożono z betonowych płyt bez cołko osada, bo to boło blank malutkie coby mianować wsiom. Terozki to typowe miasteczko turystyczne, ale cołkiem straciło klimat z moich wspomnień.
Archiwum rodzinne Johanki_Dźwirzyno lata 70 te_Johana z starzikami i tantom Lyjną, kierej bardzo pszałach!
Kiedyś nie boło fast foodów, futer na wczasach boł ino we stołówce, z kierej jo „żebrała” łod kucharów stary chlyb po frisztikach abo wieczerzy, ekstra szpecjalnie do mew, kiere przeca durchś boły głodne … A nieskorzyj my z matulkom im ciepali tyn chlyb w tajlach coby wszystkim stykło.
Ośrodkowe kuchary ze huty, warzyły mitagi jak w doma, powia wom, choby tyn słynny Karlik Okrasa – karminadle z kartofloma i mizeriom, rostomaite mjysa, buchty, kulały kluski z super zołzą i roladoma, zupy : tomatowo, łogórkowo, krupnik, żur i inksze, pamjyntom tyż kwaśny dobry kompot z wieprzków abo śliwek. Na deser robili nieroz grysik z sokiym, co jo – niejadek lubiła jak pieron. Na frisztiki boła zupa mlyczno, jo boła przepadzito za niom, a te super biołe kyjzy i pasty z ryb wędzonych pamjyntom do dzisio. Chrupioncy rant z świeżego chleba, jeronie, co wjyncej chcieć. I tu nasuwo sie mi myśl, że tych smaków już nie ma i nie bydzie, bo jakość zastompilimy erzacami…
Archiwum rodzinne Johanki_kamienne schody i ośrodek huty, obecnie mianuje sie Rybitwa, ale wyglondo blank inakszyj; na zdjynciach Johana z matulkom i tanto Lyjną fot. ( tatulek Johany)
Pan rybok
Mój fater boł mistrzym z łoprawianiu i szkrobaniu ryb. Łazili my do portu, kaj znajomy rybok sprzedowoł fatrowi świeże ryby prosto z morza: sandacze, turboty, flondry. Potym my za ośrodkiem – z zadku, za kuchniom, łobrobiali, a fater przynosił do pokoju gotowe tajle do pieczynio. I na balkonie, coby nie woniało na ośrodku, na takim elektrycznym kochrze (wzientym z doma ) my piykli.
Bestóż na wczasy my zawsze jechali ze flachą oleju, bo na miejscu nie szło kupić. Smaku tych ryb nie zapomna, bołach w smażalni w Dźwirzynie latoś, ale to już nie to.
Archiwum rodzinne Johanki_skrobanie sandacza, droga z portu z „zaopatrzeniem” we ryby i ośrodek huty w Dźwirzynie
Jednom z pieronowych atrakcji boło dlo mie spotkanie z Puszkiem. Pszaja psom ,a to boł cudowny bioły kundelek łod pana ryboka, tego kiery nom sprzedowoł ryby.
Jak fater kupowoł je łod niego, to w czasie kej łoni pociskali pierdoły z fatrym i kurzyli cygarety – pan rybok pozwoloł mie zicnonć sie we prawdziwym kutrze i chajać tego pieska. Kuter boł cały udżistany z ryb, śmierdzioł sakramencko, ale mie to nie szterowało.
Jo mogła siedzieć godzinami, a jak mie fater chcioł wzionć do mamy do ośrodka, jak już mioł tasza z ryboma kupiono, boło zawsze larmo. Pan rybok pedzioł, że mie chyba sie łostawi, bo takiej pomocnicy jeszcze nie mioł i bydymy pływać razym – tym jego kutrym. Musza tukej wspomnieć Puszka, kiery boł w siódmym niebie jak jo go chajała.
Archiwum rodzinne Johanki_ kuter pana ryboka i mało Johanka z Puszkiem_fot.tatulek Johanki
Latoś bołach tukej i forsztelujecie sie, że terozki nie ma ani jednego kutra?
Już tam nie łowiom, wszystko jest w sąsiednim Mrzeżynie, a nece na ryby i te pachołki do ich łoznaczania ma morzu zarosła trowa i krzoki.
Rozrywki na wczasach
Coby durchś nie siedzieć we Dźwirzynie jechali my autobusym do Kołobrzegu. Wiadomo, wiynksze miasto, boł szumny port, latarnia, wszyndzie my byli.
Port w Kołobrzegu boł srogi, nie to co na wiosce. W sezonie szło sie karnonć szipem wycieczkowym – na jakoś rajza, ale my już byli tukej po sezonie, wioło strasznie, morze wzburzone, nie szło tego szafnonć.
Bołach za to na latarni we Kołobrzegu, jakoś wtedy mój lynk wysokości nie zadziałoł. Tam rain we latarni boła tako wystawa: gryfne lampy rybackie i inkszy sprzynt marynarzy.
Archiwum rodzinne Johanki_ latarnia, port w Kołobrzegu,lata 70te Johana z mamulkom
Niesamowite wrażynie zrobioł na mnie wtedy hotel SKANPOL, kiery w latach 70tych boł jednym z nielicznych. Kołobrzeg mioł tyż swoje molo, terozki wyrymontowane, a downiyj szło drzazga „erbnonć” na gelyndrach z molo, terozki nie. Na katedrze mi sie podoboł lanszaft – panorama miasta.
Wlyź wlazłach, ale jak łoboczyłach czorno dziura schodów na dół, za pierona nie chciałach zlyź, ryczałach cało zestrachano, no i fater mie musioł „zatargać” na rynkach nazod…
Archiwum rodzinne Johanki_Hotel Skanpol w Kołobrzegu lata 70 te z mamulkom + katedra Johanka z fatrem
Nojbarzyj podobało mi sie muzeum Oręża Polskiego, te pancry, wozy bojowe, fligry, rostomaite armaty. Mój fater boł fachman łod tego, bo boł we wojsku w Zamościu, jak som godoł: pilot oblatywacz dookoła fligra, czyli mechanik… I łon mie rozprawioł na temat tych fligrów i maszyn wojskowych, powia wom, jak żech niedowno po 40 latach tam zaś pojechała, wszystko mi sie wspomniało, aż mi sie łezki ze wzruszynio pojawiły we łoczach. I znodłach ta samo armata, przy kierej fater mi robioł zdjyncie. Musza pedzieć, że do mie to boły pieronowe atrakcje, choby dzisio dlo bajtli jazda do Disneylandu.
Archiwum rodzinne_Johanka w Muzeum w Kołobrzegu_fot.tatulek Johanki
Domowo fabryka wspomniyń
Jak my wracali ze wczasów, zawdy my mieli ze trzy czy cztery klisze knipsniyntych zdjynć.
Jo sie nie forszteluja – jak szło zrobić ino 36 zdjynć na jednym filmie?! I jak trzeba boło sie decydować, co fotografujymy, co nie? Terozki bez jednym dziyń robia pińćset zdjynć mojom cyfrówkom. J
Wtedy zdjyncia ze wczasów i wszystkie inksze, my samodzielnie wywoływali w łaziynce. Mieli my w doma cołki sprzynt ku tymu: rzutnik, tako nakładka na wanna, na kierej łon stoł i kuwety na wywoływacz, utrwalacz, suszarka do zdjynć na sztrom, a nawet gilotyna do łozdobnygo obcinania rantów. Fater zawdy mioł kilka paczek papiyru fotograficznego, gładkiego i we wzorek np. krateczka.
Pierwsze, co my z fatrym robili, to wykryncali byrna we łaziynce, coby sie żodyn nie zapomnioł i nie cyknął szaltra łod światła, bo by sie filmy i zdjyncia naświetliły.W tym samym celu trza boło zawrzyć drzwierza łod wewnontrz na hołczyk. Do wywoływania zdjynć łaziynka boła zajynto cołki dziyń.
Tego nie zapomna do końca życio, kej widzisz zaklynte w kliszy wspomnienia, kiere sie przetworzajom na twoich łoczach i sie wyłaniajom z wywoływacza .Serce bije wartko!
Po wywołaniu filmu, potym zdjyńć, wciepowało sie gotowe zdjyncia do kuwety z wodom. Potym trzeba boło je wysuszyć.
Mieli my taka blacha z chromowanym przodkiem, kaj sie dowało mokre wywołane fotki łobrozkiym na dół, walcowało takim szpecjalnym wałkiem, coby luftu nie boło pod nimi, dawało na rozgrzano suszarka, kiero mioła tako spirala we wnyntrzu. Jak sie zdjyncie wysuszyło, łodskakiwało. Potym trza boło łobcionć białe marginesy z jednyj strony. To trza boło mieć pewno rynka, zwłaszcza przy gilotynie ze wzorym, coby nie poszarpać gotowego zdjyńcia.Jo mom do tego grajfka J .
Dzisiejszo młodzież by sie poklupała w gowa, po co tyle fatygi? A mie sie to podobało.
Kej weszła epoka filmów kolorowych, my przestali wywoływać, dowali my wszystko do fotografa, bo nie mieli my możliwości technicznych robić to w doma.
Ale epoki zdjynć czorno – białych nie zapomna, bo nie dość, że sie spyndzało czas we wspólnej pasji, to jest pamjontka na cołkie żiycie.
Trza pedzieć, że boło kłopotliwe zdobyć cołkie składniki ze sklepu fotograficznego, kiery boł daleko – we Gliwicach, a że my nie mieli auta, jechali my z fatrem na motoradzie marki Kobuz.
Podsumowanie
Z wielom radościom podzieliłach sie z Wami moimi wspomnieniami ze czasów i wypoczynku w PRL, to epoka i czas, kiere sie nie wrócom.
Nie mom sentymentu do dawnego ustroju, ale do tyj atmosfery, kej czowiek drugiemu pomogoł, kej żodyn sie nie asił przed drugim, kej wzajemno życzliwość boła wszechobecno.
Gorsza sie, że torozki lotomy, jak muchy w taszlampie: za robotom, za geltem i nie momy czasu dlo siebie, familii, własnych bajtli.
Zapominomy, po co żyjymy, co je w życiu tak richtig ważne. Mom recht?
Johanka