Kiedy wracając z Wyprawy Johanki w sierpniu 2022 w kierunku Wielunia, natrafiliśmy za zaciszną wieś – Widawę. Piękne ciche miejsce od razu mi się spodobało, zatrzymaliśmy się w niedzielny ranek i poszliśmy zwiedzać. W zabytkowym kościele trwała msza.
Parę słów o Widawie
Widawa jest wsią położoną w województwie łódzkim, w powiecie Łask, w gminie Widawa. Jest tu siedziba władz gminy.
Geograficznie Widawa leży na terenie Kotliny Szczercowskiej, nad rzeką Niecieczą.
Kiedyś miała prawa miejskie, nadane w 1388 roku, odebrane w 1870 roku. Według źródeł historycznych w połowie XVI wieku była miastem szlacheckim, w powiecie sieradzkim, tegoż samego województwa.
W okresie 1975-1998 administracyjnie należała do nieistniejącego dziś województwa sieradzkiego.
Trochę o zabytkach
„Cennym zabytkiem jest kościół Podwyższenia Krzyża Świętego parafii Podwyższenia Krzyża Świętego w Widawie fundacji Wojciecha Wężyka Widawskiego i jego żony Anny. Obecne budynki kościoła i klasztoru wzniesiono w latach 1678–1709. Kościół jest jednonawowy, z dachem dwuspadowym i wieżyczką na sygnaturkę. W szczycie fasady ogromnych rozmiarów herb fundatorów – Wężyków Widawskich. Ołtarze pochodzą z XVIII w. Nad barokowymi organami rzadki przykład kunsztu staropolskiego rzemiosła – ręcznie wykuwany mechanizm zegarowy. Chrzcielnica miedziana, późnorenesansowa z 1600 r., fundacji Walentego Widawczyka. Cenne naczynia liturgiczne i krucyfiksy z XVII i XVIII w. W zakrystii zachował się komplet mebli intarsjowanych w stylu rokoko, z 1700 r. W podziemiach kościoła mieszczą się dwie duże krypty sklepione kolebkowo , w których spoczywają zwłoki fundatorów i zakonników. Na ścianach są widoczne ślady zamurowanych wejść do podziemnych tuneli.
Do kościoła przylega klasztor bernardynów z XVII wieku. Pierwszy drewniany klasztor powstał z fundacji Anny i Wojciecha Wężyków w 1638 r., lecz uległ spaleniu w 1657 r. podczas stoczonej pod Widawą bitwy ze Szwedami. Odbudowany ponownie z drewna, przetrwał do 1678 r., tj. do powstania obecnego klasztoru. Jest to budynek piętrowy, na planie czworoboku, z wiryndarzem pośrodku. W większości pomieszczeń sklepienia kolebkowe z lunetami. W dniu 5 II 1863 r. przybył tu i przebywał ze swoim oddziałem Józef Oxiński zajmując klasztor, „w którego korytarzach pomieściła się wiara piesza, a na dziedzińcach kawaleria i zatrzymane podwody”. Po kasacie klasztoru w 1864 r. bernardyni na prawach dożywocia użytkowali go jeszcze do 1900 r. Obecnie służy jako plebania. W części klasztoru mieści się założone przez ks. Jerzego Spychałę muzeum parafialne, w którym można podziwiać wyroby miejscowego rzemiosła, przykłady sztuki sakralnej i zapoznać się z historią Widawy. Warto zaznaczyć, że bernardyn z Widawy o. Serafin Szulc był kapelanem w 1863 r. w oddziałach: Kurowskiego, a następnie Teodora Cieszkowskiego. W zewnętrzną ścianę klasztoru wmurowano płytę nagrobną z XVI w. z postacią nieznanego rycerza.
Za pn.-wsch. narożnikiem rynku stoi kościół św. Marcina , wybudowany z funduszów Wężyków w 1446 r., rozbudowany w XV-XVII w., spalony w 1802 r. Po odbudowaniu w 1846 r. służy jako kościół filialny.
Na cmentarzu neogotycka kaplica św.Rocha , zbudowana z cegły staraniem ks. Stanisława Maniewskiego w 1893 r. na miejscu poprzedniej kaplicy modrzewiowej.
Pod Widawą toczono bitwy powstańcze 17 lutego, 15 kwietnia i w lipcu 1863 r. Na cmentarzu jest mogiła powstańcza, 5 mogił żołnierzy 72 pp. im. Dionizego Czachowskiego z Radomia , którzy polegli w walce z Niemcami 5–6 września 1939 r., 5 mogił poległych w 1945 r. oraz grób Michała Płaczkowskiego – rektora Akademii Widawskiej zm. 17 IX 1769 r., grób Józefa Zaręby (1776–1820) – starosty powiatu sieradzkiego i grób o. Tadeusza Błeszczyńskiego (zm. 22 VII 1892 r.) – ostatniego gwardiana oo. bernardynów. W mogile Powstańców 1863 r. jest pochowany Jan Grabowski – felczer z oddziału Makarego Drohomireckiego , który zesłany na Sybir, potem osiedlenie w Tambowie, wrócił i zmarł w Widawie. W okolicy jest 6 polskich schronów bojowych z 1939 r. Na skraju terasy zalewowej Niecieczy, ok. 400 m na pd. od rynku jest częściowo zniwelowane wzniesienie, a w odl. 350 m od niego pagórek o wysokości 5–6 m. Badań archeologicznych tu nie prowadzono. Prawdopodobnie na tych kopcach były średniowieczne budowle właścicieli Widawy.”
źródło:https://pl.wikipedia.org/wiki/Widawa_(województwo_łódzkie)#Zabytki
Lokalna ciekawostka
„W 1994 r. w Widawie nagrywane były sceny do filmu „ Psy 2.Ostatnia krew” w reżyserii Władysława Pasikowskiego (rynek w przygranicznym miasteczku – Terespolu , gdzie główni bohaterowie przyjeżdżają do rosyjskiej mafii po pieniądze, to w rzeczywistości widawski Stary Rynek”.
źródło:https://pl.wikipedia.org/wiki/Widawa_(województwo_łódzkie)#Widawa_w_filmie
„Miejscowość o charakterze miasteczka. Zabytkowy, historyczny układ urbanistyczny Widawy zachował cechy typowo miejskie (rynek jako centralna część miejscowości).Jest lokalnym ośrodkiem usługowym (znajdują się tu m.in. sklepy : spożywcze, spożywczo-przemysłowe, odzieżowe, obuwnicze, budowlane, metalowe, z zaopatrzeniem dla rolnictwa, motoryzacyjne, hydrauliczne; także apteki, lokale gastronomiczne, sala bankietowa, zakłady fryzjerskie, zakład fotograficzny, stacje paliw, myjnia samochodowa, okręgowa stacja kontroli pojazdów, składy opału i materiałów budowlanych, usługi ubezpieczeniowe, usługi bankowe, usługi dentystyczne, usługi weterynaryjne itd.) z drobnym przemysłem (przede wszystkim przemysł lekki: odzieżowy ,spożywczy– mięsny, piekarniczy ,cukierniczy, także produkcja bram i ogrodzeń).Leży przy drogach wojewódzkich nr 481 relacji Łask- Wieluń (stanowiącej część trasy łączącej Łódź z Wieluniem) oraz nr 480 łączącej Sieradz z drogą krajową ne 74 w Szczercowie.”
źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Widawa_(województwo_łódzkie)
Historia społeczności żydowskiej w Widawie
„Pierwsi Żydzi zaczęli osiedlać się w Widawie w XVIII wieku. W 1764 r. w mieście mieszkało 166 Żydów. Zajmowali się handlem, byli uczestnikami znanych targów końmi. Wśród przedstawicieli społeczności żydowskiej był także jeden dzierżawca karczmy, dwóch muzyków oraz 15 rzemieślników: 7 krawców, 2 kuśnierzy ,złotnik, fryzjer i 4 rzeźników .
W 1827 r. Widawę zamieszkiwało 632 Żydów, stanowiąc 48% ogółu mieszkańców. Tutejsza społeczność podlegała najpierw kahałowi w Łasku. W 1838 r. powstała samodzielna gmina żydowska. Powodem odłączenia się był niesprawiedliwy, zdaniem widawskich Żydów, podział obciążeń podatkowych. Gmina dysponowała już wówczas cmentarzem oraz synagogą . Niedługo potem powstał także dom dla biednych i bezdomnych wyznawców judaizmu.
W 1857 r. społeczność żydowska w mieście liczyła 968 osób, stanowiąc 54% ogółu mieszkańców. Upadek miasta pod koniec XIX w. spowodował odpływ ludności żydowskiej. W 1897 r. pozostało w Widawie już tylko 530 Żydów (38% ogółu mieszkańców). Rabinami w Widawie byli m.in.: Synaj Safir (pełnił funkcję w latach 1829–1834, później rabin w Brzezinach ); Menachem Mendel Chaim Landau (1886–1890, wnuk rabina Abrahama z Ciechanowa, później przeniósł się do Piątku); wreszcie Abraham Benjamin Koltonowski pełniący najdłużej swoją funkcję – od 1897 r. do lat 30. XX wieku. Ostatnim rabinem miasta przed Zagładą był Mordechaj Maroko. Utarła się opinia, że rabini w Widawie pobierali bardzo małe pensje, stąd też urząd ten był niechętnie przyjmowany.
W okresie międzywojennym, w 1921 r., w Widawie mieszkało 773 Żydów, co stanowiło 35% ogółu mieszkańców. Działała tu żydowska biblioteka. O wpływy polityczne zabiegali syjoniści , ale ugrupowaniem o największej liczbie zwolenników była Aguda .
W okresie polskiej wojny obronnej we wrześniu 1939 r. większość Żydów uciekła z Widawy do Bełchatowa, Zelowa i Zduńskiej Woli. Jednak na ich miejsce przybyli uchodźcy wyznania mojżeszowego z mniejszych miejscowości i osad w regionie. We wrześniu 1939 r. Widawę zajęły wojska niemieckie. Niemieccy żołnierze kazali rabinowi Mordechajowi Maroko spalić zwoje Tory. Gdy duchowny odmówił, Niemcy spalili klęczącego rabina trzymającego w objęciach Torę.
Wiosną 1940 r. Niemcy utworzyli w Widawie getto . Nie miało ono charakteru zamkniętego. Znajdowało się w nim ok. 100 rodzin żydowskich. W grudniu 1941 r. wywieziono 728 osób do Bełchatowa. Latem 1942 r. wszystkich pozostałych Żydów wywieziono do ośrodka zagłady w Chełmnie nad Nerem.”
źródło:https://pl.wikipedia.org/wiki/Widawa_(województwo_łódzkie)#Historia_społeczności_żydowskiej_w_Widawie[16]
Kościół Podwyższenia Krzyża w Widawie
„Świątynia została zbudowana w latach 1678–1709 i reprezentuje styl barokowy . Budowla jest orientowana, jednonawowa, prezbiterium jest węższe i zamknięte półkoliście. Do świątyni wchodzi się od strony zachodniej przez kruchtę na planie kwadratu. Kościół został zaprojektowany przez nieznanego architekta. W 1709 roku budowa świątyni została zakończona. W 1731 roku kościół został konsekrowany przez biskupa Franciszka Kraszkowskiego, sufragana gnieźnieńskiego.„
źródło:https://pl.wikipedia.org/wiki/KościółPodwyższenia_KrzyżaŚwiętego_w_Widawie#Historia
„Kościół posiada ołtarz główny ozdobiony rzeźbioną grupą Ukrzyżowania oraz rzeźbami św. Wojciecha i św. Stanisława, ufundował go chorąży wieluński Stanisław Karsznicki. Cztery rzeźbione ołtarze boczne są ozdobione obrazami i figurą Pana Jezusa. Ambona w stylu barokowym pochodzi z początku XVIII wieku ,organy w stylu barokowym o 15 głosach są ozdobione zegarem i rzeźbami grających kobiet. Spiżowa chrzcielnica w stylu późnorenesansowym została wykonana w 1600 roku przez Michała Otmana z Krakowa i została ofiarowana przez Walentego Widawskiego, rektora Akademii Krakowskiej . Stacje Drogi Krzyżowej zostały wykonane z gipsu .”
źródło:https://pl.wikipedia.org/wiki/KościółPodwyższenia_KrzyżaŚwiętego_w_Widawie#Architektura
Widawa zachwyciła mnie ciszą, zadbany rynek i mini park były czyste i uporządkowane, świadczy to dobrze zarówno o włodarzach gminy jak i o mieszkańcach.
Podsumowanie
Piękna Widawa zasługuje na odwiedzenie, ja tutaj trafiłam przypadkowo , nie żałuję, bo to bardzo przytulne miejsce. Jako kolejną lokalną ciekawostkę podam, że w dawnej synagodze był najpierw warsztat, a obecnie … ośrodek zdrowia.
Zapraszam do pozdróżowania po Polsce, zamiast siedzieć na kanapie.
Johanka