Braniewo – dawne miasteczko wojskowe zaciszne i piękne

Drodzy Sympatycy 50ok.pl, już tu opisywałam Braniewo w aspekcie cmentarza żołnierzy Armii Radzieckiej, który jest największy w Europie. Leży tam ok. 32 tysiące żołnierzy.

Dziś opisuję ciekawe zakątki tego „wojskowego” miasta. Ze względu na wojnę w Ukrainie, nie będę zamieszczała zdjęć jednostki wojskowej, placów ćwiczeń dla żołnierzy, infrastruktury wojskowej, kto chce, zobaczy, jak sam tu przyjedzie.

Felieton poświęcam Panu Wiesławowi Turskiemu, mojemu koledze z TT , wspaniałemu gawędziarzowi, od którego dużo się dowiedziałam o mieście. Wiele wiadomości nie znalazłabym w internecie, Pan Wiesław, lokalny patriota jest nieustającym źródłem ciekawostek o okolicy, które wykorzystałam w innych moich felietonach (Kadyny, Tolkmicko i okolice, które już opisałam). Mam nadzieję, że jeszcze raz przyjadę do Braniewa. Wiesławie, wielkie dzięki.

Dlaczego warto tu przyjechać?

Braniewo zachwyca w każdym miejscu miasta.

Kiedyś nazywało się Braunsberg, jest miastem na Warmii, w województwie warmińsko-mazurskim, mieści się tu siedziba braniewskich władz powiatowych .

Geograficznie położone jest na Równinie Warmińskiej, nad rzeką Pasłęką, w pobliżu ujścia Zalewu Wiślanego. Jest to najstarsze miasto w tym regionie i zarazem pierwsza stolica Warmii. Dawniej był tu port morski i miasto hanzeatyckie.

W okresie 1954-1972 miasto było siedzibą władz gromady Braniewo, a w latach 1975-1998 należało do nieistniejącego dziś województwa elbląskiego. Pamiętacie drodzy Symaptycy, że Elblążanie postawili tablicę nagrobną na cześć odebranego im województwa, o której pisałam opisując niedawno Elbląg.

Jak odczytałam – wg danych z GUS na 30.05.2021 miasto liczyło 16907 mieszkańców.

Z ciekawostek podam, że do 2016 istniało ty jedyne na Warmii Zoo, obecnie zlikwidowane.

Miasteczko „żyje” głównie z wojska, małych lokalnych firm. Z większych zakładów jest tu browar , który wielkrotnie zmieniał właścicieli, w 2020 wystawiono do ponownie na sprzedaż.Istnieje fabryka mebli Okmed. Braniewo posiada linię kolejową, co otworzyło możliwość wybudowania terminali przeladunkowych, nie będę reklamować, doczytacie jakie.

Z innych ciekawostek podam, ze w 2011 nieopodal miasta rozpoczęto poszukiwanie złóż gazu łupkowego, od marca do czerwca 2011 na zlecenie firmy Talisman Energy 115 pracowników Geofizyki Kraków dokonywało badań sejsmicznych. Podsumowując, badania potwierdziły występowanie na głębokości ok. 3 km złóż zarówno gazu łiupkowego jak i ropy naftowej (odwiert Rogity-1), inne odwierty nie doszły do skutku.

W Braniewie jak wspomniałam służby mundurowe przeważają, mamy tu: 9 Braniewską Brygadę Kawalerii Pancernej, Placówkę Straży Granicznej , Komendę Powiatowej Straży Pożarnej , Oddział Celny, Posterunek Straży Ochrony Kolei, nie mogę nie wspomnieć o Zakładzie Karnym.

W okresie 1948-50 mieścił się tu sztab 3 batalionu Ochrony Pogranicza, a potem Szkoła Podoficerska Łączności WOP.

Wyzwolenie Braniewa

„W lutym i marcu 1945 roku wskutek walk Armii Czerwonej z wojskami hitlerowskimi śmierć (likwidacja tzw. kotła braniewskiego) poniosły tysiące cywili, w przeważającej części uchodźców z Prus Wschodnich. Liczyli oni na ewakuację drogą morską z Mierzei Wiślanej, a ponieśli śmierć podczas bombardowania Braniewa oraz  skutego lodem Zalewu Wiślanego.20 marca 1945 roku oddziały 5 Armii Pancernej Gwardii, 48 Armii i 50 Armii 3 Frontu Białoruskiego pod dowództwem marszałka  Aleksandra Wasilewskiego przełamały opór wojsk hitlerowskich i zajęły Braniewo /…/ W wyniku walk Braniewo zostało zniszczone (w 85%). Na założonym na zachód od miasta cmentarzu pochowano 31 371 żołnierzy Armii Czerwonej, którzy polegli w walkach w rejonie Zalewu Wiślanego, przy zajmowaniu Iławy, Barczewa, Kętrzyna, Reszla, Nidzicy i Szczytna (znajduje się tu 750 zbiorowych mogił i 18 grobów generalicji).  Cmentarz Żołnierzy Armnii Radzieckiej w Braniewie  jest największą w Europie nekropolią pod względem liczby pochowanych żołnierzy Armii Czerwonej. Większość grobów jest bezimienna. Po  II wojnie światowej przywrócono przedrozbiorową, słowiańską nazwę miasta – Braniewo. Nie odbudowano starego miasta (chociaż było to możliwe), w tym ratusza i słynnego Kamiennego Domu, stawiając w zamian pawilony handlowe z prefabrykatów. Braniewo było najbardziej zniszczonym miastem na Warmii i w województwie, w którym się obecnie znajduje, a także jednym z najbardziej zniszczonych miast Polski w 1945 roku. ” /…/

źródło:https://pl.wikipedia.org/wiki/Braniewo#Zdobycie_i_powrót_do_Polski

Zabytkowa wieża i inne piękne budowle w mieście

„Zamek w Braniewie zbudowano pod koniec  XIII wieku w czasach biskupa Henryka I Fleminga  (1279–1300). Pierwsza informacja źródłowa o zamku w Braniewie po jego założeniu w nowym miejscu, po zniszczeniu starszej drewnianej warowni przez Prusów, została zawarta w dokumencie z 1282 roku. Około 1320–1330 r. murowany zamek w Braniewie został rozbudowany. Do 1340 r. murowany zamek w Braniewie był główną rezydencją biskupów warmińskich, a także siedzibą władz administracyjnych zarządzających domeną biskupią oraz komornictwem braniewskim. „

źródło:https://pl.wikipedia.org/wiki/Zamek_w_Braniewie#Historia

„Jedyną pozostałością zamku jest trzykondygnacyjna ceglana wieża bramna prowadząca dawniej na dziedziniec zamkowy. Dolna część wieży została zbudowana w czwartej ćwierci XIII wieku. Nadbudowano ją w latach 1320–1330, umieszczając w nadbudowanej części kaplicę pod wezwaniem św. Andrzeja ze sklepieniami. Przypuszczalnie kaplica została zbudowana na polecenie biskupa Eberharda z Nysy . Kaplica została przykryta sklepieniem gwiaździstym, które po zniszczeniach z 1945 roku zostało zrekonstruowane w 1960 roku. W kaplicy znajduje się wnęka ołtarza, a w piętrach kręcone schody, które prowadziły na obiegającą wnętrze kaplicy galeryjkę utworzoną w grubości murów wieży. W północnej wnęce jest prostokątna tablica z piaskowca, przedstawiającą herb biskupa Szymona Rudnickiego (1604–1621) z napisem: SIMON RUDNICKI DGEPIS VARMIENSIS.

Najwyższa kondygnacja wieży pochodzi z XVII wieku, a wieńczące ją gzymsy w stylu neogotyckim z lat 1873–1874. W dolnej części w ścianie zachodniej i wschodniej widoczne są fragmenty ostrołukowych arkad przejazdu, z których wschodni obrzeżony został w partii łuku fryzem z cegieł układanych rębem skośnym. Część przejazdu bramnego zajmują obecnie murowane schody.

20 października 2017 po pozytywnej weryfikacji projektu „Nowe życie wieży bramnej zamku biskupiego w Braniewie” została podpisana umowa z Urzędem Marszałkowskim na dofinansowanie remontu wieży. Projekt objął remont wieży bramnej zamku biskupiego z adaptacją na funkcję punktu informacji turystycznej wraz z tarasem widokowym oraz zagospodarowaniem terenu wokół wieży (wytyczenie ścieżek i placu, elementy małej architektury, miejsca parkingowe). Zakres projektu uwzględnił także prace remontowe murów obronnych przy ul. Kromera o długości 55,3 m. Łączna wartość projektu wyniosła 3,5 mln zł, z czego 3 mln zł stanowiło dofinansowanie.W latach 2019–2020 wieża została poddana gruntownym pracom konserwatorskim, po czym 19 września 2020 została uroczyście otwarta i udostępniona do zwiedzania, stając się kolejną atrakcją turystyczną miasta.”

źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Zamek_w_Braniewie#Wieża_bramna_przed_i_po_renowacji

Dostępność w Braniewie ma swój realny wymiar

Hasło #dostępnosc w Braniewie ma wymierny kształt. Osoby niedowidzące i niewidome mogą „zobaczyć ” basztę rękoma na mini modelu.

BRAWO ! BRAWO ! I JESZCZE RAZ BRAWO !

Bazylika Mniejsza pw Św. Katarzyny

Kościół przebudowywano latach 1855-1859, budowany w stylu gotyckim.

Na początku 1945 roku, w styczniu wojska niemieckie wysadziły w powietrze gotycką wieżę kościelną. Runęła większość kościoła i sklepienia. Ocałała część południowa, fragment części północnej, chór na częśći wschodniej i tylko jeden filar. A było ich 10. Kościoła nie odbudowano aż do roku 1979. Prawdziwemu zapałowi księdza Tadeusza Brandysa zawdzięcza Braniewo odbudowę świątyni. Pierwszą mszę w Braniewie odprawiono w Pasterkę w stanie wojennym w 1981 roku.Sama konsekracja kościoła nastąpiła w 1986 roku, a w 2001 roku świątynia Św.Katarzyny podnieniesiona została do rangi bazyliki mniejszej.

„Monumentalna budowla trójnawowa posiada 63-metrową wieżę, której fasadę przecina dziewięć rzędów blend i okien. Fasada wschodnia posiada rozbudowany szczyt, długą latarenkę oraz wysokie, pięcioboczne prezbiterium, do którego przylegają narożne rotundy i zakrystie. Wnętrze bazyliki jest przestronne i puste, wyposażenie niemal zupełnie nowoczesne, nad nawami sklepienia gwiaździste. W prezbiterium dwie gotyckie rzeźby.”

źródło:https://pl.wikipedia.org/wiki/Bazylika_św._Katarzyny_Aleksandryjskiej_w_Braniewie#Architektura

Dzwony w bazylice

„Przed wojną w kościele wisiały 3 dzwony, w tym 4,5-tonowy – największy w Prusach Wschodnich. Na ten moment dzwon znajduje się w Kornelimünster, natomiast mniejsze dzwony wiszą do dziś w  Kalkar, Kempen.Obecnie na wieży wiszą 4 dzwony odlane w Taciszowie.”

źródło:https://pl.wikipedia.org/wiki/Bazylika_św._Katarzyny_Aleksandryjskiej_w_Braniewie#Dzwony

Dopowiadam, że dawne dzwony z kościoła w Braniewie – znajdują się na terytorium Niemiec.

Budowla bazyliki zachwyca swym kształtem. Na przeciwko bazyliki są siedziby katolickich organizacji.

Amfiteatr w Braniewie

Niedaleko sądu w Braniewie, w parku miejskim jest Amfiteatr im. Henryka Mrozińskiego, na cześć burmistrza Braniewa, który zarządzał miastem przez trzy kadencje (zmarł w 2015 roku) – amfitetr nosi jego imię, które nadano mu w 2016 roku.

Wkomponowany w zabytkowe otoczenie sprawia , że można w nim wypocząć, a mieszkańcy i turyści to wykorzystują . W roku 2011 został częściowo zmodernizowany, jest obecnie miejscem wydarzeń kulturalnych i niewątpliwą atrakcją dla turystów i wizytówką miasta Braniewo.

Skwer Sybiraków z pięknym pomnikiem

Zadbany park i rzeźby na Skwerze Sybiraków przypominają o wielkim patriotyzmie mieszkańców Braniewa. Piękny orzeł stoi na filarze , gdzie czytamy : Bóg, Honor, Ojczyzna.

Obok kamień z tablicą, z tyłu napis. Na pomniku zawierającym ziemię z miejsc zesłań czytamy:

Pomnik w hołdzie tym którzy na nieludzkiej ziemi pozostali na zawsze –

druga strona pomnika z nazwą

„Skwer Sybiraków. Maj 1998”

Lapidarium w Braniewie

Dzięki  działaniim pana prezesa Towarzystwa Miłośników Braniewa Zbigniewa Kędziory, powstało lapidarium . Uroczyście odsłoniete i oddano je w listopadzie 2021. Jak wypowiadał się w lokalnej prasie pan prezes:

„Powstałe lapidarium poświęcone jest pamięci byłych mieszkańców Braniewa, obywateli różnych narodowości, członków wielu grup wyznaniowych, którzy w przeszłości budowali wspaniałą historię naszego ukochanego miasta „/…/

„Przez wiele lat po wojnie na tak zwanych Ziemiach Odzyskanych z pogardą i brakiem szacunku odnoszono się do pozostawionego tu dziedzictwa kultury niemieckiej. Dotyczyło to także cmentarzy katolickich i ewangelickich, które bezkarnie plądrowano oraz niszczono. Dopiero na początku lat 80. XX wieku zaczęto interesować się problematyką „niechcianego” dziedzictwa po przedwojennych mieszkańcach tych terenów. Kolejne lata przyniosły jednak wzrost  zainteresowanie służb konserwatorskich i władz samorządowych kwestią ochrony tych obiektów. Istotnym było też podejście społeczeństwa, które zaczęło interesować się lokalną. Zmiany te dały impuls do tworzenia na terenach pocmentarnych lapidariów.”

„Lapidarium tworzą dziewiętnasto- i dwudziestowieczne płyty nagrobne z cmentarzy św. Jana, św. Rocha, św. Magdaleny, św. Katarzyny oraz cmentarza ewangelickiego i braniewskiego kirkutu żydowskiego. Starsze nagrobki z lat 1466-1772 niestety się nie zachowały.”

źródło:https://dziennikelblaski.pl/784016,To-oni-wspoltworzyli-Braniewo-Lapidarium-juz-otwarte.html

Sąd Rejonowy i Areszt Śledczy w Braniewie_ fot. Johanka

Budynek sądu rejonowego w Braniewie wybudowano w 1879 roku, w stylu niemieckiej architektury przeznacoznej dla budynków urzędowych. Miejsci się oprzy nim Areszt śledczy.

W czasie II wojny światowej budynek na skutek bombardowań , zwłaszcza w okresie od 5 lutego do 20 marca 1945 został zniszczony w znacznej części. Skrzydło południowe się zawaliło i ściana skrzydła północnego, przyu okazji niszcząc klatkę schodową boczną i przybudówkę.

I tak do 1959 roku dziewiętnastowieczny budynek sądu stan nieużytkowany, popadał w ruinę, a sąd funkcjonował pod innym adresem. W tym roku zapadła decyzja władz o remoncie niszczejącego obiektu. Ceglane stropy i ściany odbudowywano. W skrzydle północnym powstawały nowe dachy, położono stropy Kleina, a ściany uzupełniono cegłą.

Lata 1969-1974 obejmowały generalny remont budynku. Wówczas dobudowano część skrzydła południowego. Wtedy wreszczie w 1974 sąd wrócił do dawnego swego budynku.

W roku 1994 obiekt wpisano do rejestru zabytków. W roku 2015 ponownie wyremontowanemu budynkowi przywrócono dawny wygląd elewacji budynku,a w 2022 roku Johanka była, widziała , sfotografowała i opisała wam Drodzy Sympatycy 50ok.pl .

Zaciszne Braniewo godne odwiedzenia

Braniewo tak mi się spodobało, że nawet banalne miejsca użyteczności publicznej, wkomponowane w zabytkową architekturę miasta sprawiają inne wrażenie.

W zakątkach Braniewa można się zakochać i całe miasta ma na mnie taki wpływ. Czuję się jak w domu.

Podsumowanie

Moja wizyta w Braniewie była zaplanowana, nie tak, jak inne moje spontaniczne wycieczki.

Wiedziałam, że tam pojedziemy, bo dużo czytałam o Braniewie, nie odwiedziłam w czasie mojej majowej wyprawy Johanki z 2021, ale w sierpniu 2022 już wreszcie tu trafiłam.

W uliczkach Braniewa warto się „zgubić”, posłuchać śpiewu ptaków, zachłysnąć się płynącym zewsząd spokojem i cieszyć oczy zabytkami i nowymi budynkami, widzieć spacerujących sympatycznych mieszkańców Braniewa.

Polecam z całego serca.

Johanka