Pogoda nie sprzyjała, od kilu dni padało, kiedy w maju 2023 roku trafiliśmy do Józefowa. Zwiedzanie zaczęliśmy od kościoła parafialnego i pomnika przed kościołem.
Pomnik i tablice są poświęcone mieszkańcom okolic, którzy oddali życie za ojczyznę, walcząc w czasie wojny w różnych formacjach.
Kościół parafialny pw Niepokalanego Poczęcia NMP w Józefowie
„Parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Józefowie – parafia należąca do dekanatu Józefów diecezji zamojsko-lubaczowskiej.
Parafia została utworzona w 1717. Obecny kościół parafialny zbudowany w latach 1883 – 1886 z fundacji Józefa Zamoyskiego, konsekrowany dopiero 20 sierpnia 1951 przez biskupa Piotra Kałwę, odnawiany wewnątrz w roku 1906, w roku 1914 remont dachu (dalsze remonty dachu w latach 1924 i 1936). /…/
/…/ Terytorium parafii obejmuje Józefów oraz Borowinę, Długi Kąt, Długi Kąt-Osadę, Tartak Długi Kąt, Górniki, Hamernię, Majdan Nepryski, Morgi, Pardysówka Duża, Pardysówka Mała, Potok-Senderki, Samsonówkę, Siedliska, Stanisławów i Szopowe.
Przy źródle Niepryszki zbudowano w XIX w. kaplicę Matki Boskiej Leżajskiej[1].”
źródło :https://pl.wikipedia.org/wiki/Parafia_Niepokalanego_Poczęcia_Najświętszej_Maryi_Panny_w_Józefowie
W kościele zainteresował mnie niecodzienny żyrandol z rogów oraz szopka bożonarodzeniowa.
Parę słów o mieście
„Józefów (inne nazwy: Józefów Biłgorajski, Józefów Ordynacki) – miasto w woj. lubelskim, w powiecie biłgorajskim, położone nad rzeką Niepryszką, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Józefów.
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Józefów. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. zamojskiego. Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Józefów liczył 2474 mieszkańców[2].
Józefów leży w historycznej ziemi przemyskiej[3], w centrum Roztocza i Puszczy Solskiej, nad rzeką Niepryszką. Do południowych granic miasta przylega Park Krajobrazowy Puszczy Solskiej, natomiast o ok. 4 km na północny zachód jest oddalona granica Roztoczańskiego Parku Narodowego. Działa tu kilka drobnych przedsiębiorstw przemysłowych (przemysł spożywczy i kamieniarski). Miasto jest także lokalnym ośrodkiem handlowo-usługowym dla mieszkańców okolicznych miejscowości.”
źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Józefów_(powiat_biłgorajski)
Zadziwiająca fontanna
Piękna fontanna obrazuje wiele zwierząt, są tabliczki je opisujące, nazwy po łacinie, a na niebieskim dnie, są wizerunki egzotycznych kolorowych ryb, żółwi, krabów…
To trzeba obejrzeć. Szkoda, że było pochmurno, bo w słońcu zapewne wygląda to inaczej.
Fontanna przedstawia w postaci rzeźb: konika polskiego, dzika, lisa, orła, jelenia, wilka, rysia i głuszca. Są też dodane odciski tropów, co pełni pewną funkcję edukacyjną.
Historia
„Józefów został założony na początku XVIII wieku na gruntach wsi Majdan Nepryski. Akt lokacyjny podpisał V ordynat zamojski Tomasz Józef Zamoyski (od jego drugiego imienia pochodzi nazwa miejscowości) 3 grudnia 1725 roku[4]. Mówi on m.in. o tym, iż miasto jest lokowane na prawie niemieckim (magdeburskim) i ma prawo do 4 jarmarków rocznie (wkrótce liczba ta wzrosła do 9). Miasteczko pozostawało w granicach Ordynacji aż do II wojny światowej.
Jako miejsce lokacji wybrano środek okręgu, który tworzą najważniejsze miasta regionu – Biłgoraj, Zamość i Tomaszów Lubelski.
Od początku Józefów bardzo szybko się rozwijał. Miasteczko było ośrodkiem rzemieślniczym i kamieniarskim. Większość domów budowano z drewna, na co wpływało położenie w centrum Puszczy Solskiej.
Rozwój Józefowa został zahamowany pod koniec XVIII wieku – pewne ożywienie nastąpiło w 1820 roku[5] roku, kiedy żydowska rodzina Waxów założyła tu drukarnię wydającą hebrajskie księgi. W czasie swego największego rozkwitu księgarnia zatrudniała ponad połowę mieszkańców Józefowa. Miasteczko dostało się pod zabór austriacki, później na krótko weszło w skład Księstwa Warszawskiego. Po jego upadku Józefów został zagarnięty przez Rosję. Od tego czasu miasteczko zaczęło podupadać.
Powstanie listopadowe nie odbiło się tu większym echem. Odwrotnie powstanie styczniowe – w okolicach działały liczne oddziały powstańcze, m.in. gen. Antoniego Jeziorańskiego, Leona Czechowskiego czy słynnego Marcina Borelowskiego ps. „Lelewel”. 24 kwietnia 1863 roku pod Józefowem odbyła się bitwa, w której zginął m.in. poeta Mieczysław Romanowski.
W 1864 roku władze rosyjskie za pomoc powstańcom odebrały Józefowowi prawa miejskie.”
źródło :https://pl.wikipedia.org/wiki/Józefów_(powiat_biłgorajski)#Historia
Demografia
„Od tego czasu osada zaczęła jeszcze szybciej biednieć. Józefów był nawiedzany przez pożary i epidemie – największa z nich, epidemia cholery w latach 50. XIX wieku sprawiła, że zmarło ok. 250 osób.
| Lata | Liczba ludności | Liczba Żydów |
|---|---|---|
| 1830 | 1162 | 849 (73%) |
| 1840 | 1364 | 859 (63%) |
| 1860 | 917 | 642 (70%) |
| 1905 | 1744 | 1256 (72%) |
Od 1820 roku do lat 50. XIX wieku w Józefowie działała słynna w całym kraju drukarnia ksiąg hebrajskich, należąca do żydowskiej rodziny Waxów.
Żydzi stanowili bardzo duży odsetek mieszkańców Józefowa. Podobnie jak w okolicznych miastach, trudnili się głównie handlem i rzemiosłem.
W 1918 roku Józefów znalazł się w granicach odrodzonej Rzeczypospolitej. Miasteczko próbowało podnieść się z porozbiorowej biedy i zacofania. Udało się to w niewielkim stopniu – np. nie udało się go zelektryfikować, większość domów wciąż budowano z drewna, brakowało połączenia kolejowego i drogowego z ważniejszymi miastami, takimi jak Zamość i Biłgoraj (linia kolejowa przebiega przez oddalony o 4 km Długi Kąt).”
| Lata | Liczba | Lata | Liczba |
|---|---|---|---|
| 1822 | 1045 | 1854 | 1141 |
| 1830 | 1162 | 1855 | 969 |
| 1835 | 1245 | 1860 | 917 |
| 1840 | 1364 | 1882 | 1200 |
| 1850 | 1181 | 1905 | 1744 |
źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Józefów_(powiat_biłgorajski)
Historia c.d.
„Lata II wojny światowej były dla Józefowa najcięższym okresem w historii. 8 września 1939 roku od strony Zamościa i Biłgoraja do Józefowa zaczęły dobiegać odgłosy detonacji ciężkich bomb lotniczych, natomiast 11 września na północnym zachodzie widać było ogromną łunę – płonący Biłgoraj. 16 września przez miasteczko przejechał sztab połączonych Armii „Kraków” i „Lublin”, następnego dnia przemieszczały się tędy oddziały Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej. Tego samego dnia w okolicach odbyły się walki z wojskami Wehrmachtu. W mieście wybuchły pożary – spłonęło całe centrum miejscowości.
Od 28 września 1939 roku, zgodnie z postanowieniami paktu Ribbentrop-Mołotow Józefów znajdował się pod okupacją sowiecką. Później, na skutek zmian wprowadzonych do umowy niemiecko-sowieckiej, żołnierze Armii Czerwonej wycofali się z miejscowości i Józefów znalazł się na terenie Generalnego Gubernatorstwa.
Podczas okupacji niemieckiej w okolicach działały bardzo liczne oddziały partyzanckie. Miasteczko leżało na terenie objętym „powstaniem zamojskim”, zaś najbliższe okolice uzyskały miano „Rzeczypospolitej Józefowskiej”. Odbyło się tu bardzo wiele akcji dywersyjnych – m.in. brawurowe odbicie z niewoli Konrada Bartoszewskiego „Wira” 26 lutego 1942 roku. Niemieccy dowódcy raportowali, iż Zamojszczyzna to centralny ośrodek bandytyzmu w Polsce, natomiast jego głównym punktem jest Józefów lub Aleksandrów. Najsłynniejszymi oddziałami partyzanckimi działającymi w okolicy były:
- oddział AK pod dowództwem por. Konrada Bartoszewskiego, ps. „Wir”
- oddział AK pod dowództwem por. Czesława Mużacza, ps. „Selim”
- oddział AK pod dowództwem por. Hieronima Miąca, ps. „Korsarz”
- oddział AK pod dowództwem por. Piotra Wasilika, ps. „Kuba”
- oddział AK pod dowództwem por. Edwarda Błaszczaka, ps. „Grom”
- oddział AK pod dowództwem ppor. Włodzimierza Hascewicza, ps. „War”
- oddział AK pod dowództwem por. Adama Haniewicza, ps. „Woyna”
- oddział GL pod dowództwem Umera Achmołła Adamanowa, ps. „Miszka Tatar” „
źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Józefów_(powiat_biłgorajski)
Historia c.d.
„Józefów był również ośrodkiem nasilonego terroru niemieckiego. 26 lutego 1942 roku Niemcy publicznie rozstrzelali rodzinę Konrada Bartoszewskiego i zrównali jego dom z ziemią. 1 czerwca 1943 roku Józefów został zbombardowany za zamordowanie dwóch oficerów SS. Następnie Niemcy chcieli zamordować resztę mieszkańców miasteczka, lecz udaremnił to atak partyzantów na miasto. W 1943 roku została również spacyfikowana wieś Pardysówka, dzisiejsza dzielnica miasta.
Podczas wojny Niemcy dokonali zagłady żydowskiej społeczności Józefowa. 11 maja 1942 roku na ulicach miasta i w pobliskim kamieniołomie trzech Niemców zastrzeliło ok. 120 Żydów. 13 lipca niemieccy policjanci rozstrzelali na Winiarczykowej Górze od 1300 do 1500 Żydów – w większości kobiety, dzieci i starców. Ostateczna likwidacja józefowskiego getta nastąpiła na początku listopada 1942 roku, gdy Niemcy wywieźli ostatnich zamieszkujących w nim Żydów do obozu zagłady w Bełżcu.
24 lipca 1944 roku Józefów został zajęty przez Armię Czerwoną. Od tego czasu miasteczko bardzo szybko się rozwijało – urządzono wiele nowych ulic, zbudowano wiele obiektów publicznych. W połowie października 1944 roku z inicjatywy józefowskiej inteligencji rozpoczęło działalność Samorządowe Gimnazjum Koedukacyjne w Józefowie pod dyrekcją Marii Przewor, utrzymywane ze środków Gminnej Rady Narodowej – od 1949 roku państwowe Gimnazjum i Liceum w Józefowie (pierwsza matura 1951 rok)[6][7]. Jednakże elektryfikacja Józefowa miała miejsce dopiero w 1959 roku.
W 1988 roku Józefów odzyskał prawa miejskie.”
źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Józefów_(powiat_biłgorajski)#Historia
Turystyka
„Miasto, ze względu na świetne walory krajoznawcze jest odwiedzane przez bardzo wielu turystów. Powodem tego jest także dogodne położenie w centrum Roztocza i Puszczy Solskiej – regionów, które odwiedzają rzesze turystów rocznie.
Działają tu trzy rekreacyjne zalewy. Najnowszy został otwarty w roku 2011. Warto zobaczyć zamknięte podmiejskie kamieniołomy, cmentarz żydowski, byłą synagogę i liczne pomniki w miejscach bitew z roku 1863 i z lat 1939–1944.
W 2011 r.[10] na wzniesieniu nad kamieniołomem wybudowano wieżę widokową o wysokości 18,45 m, z tarasem widokowym na poziomie 11,80 m[11].
Przebiega tędy 6 szlaków turystycznych pieszych i 3 rowerowe.”
źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Józefów_(powiat_biłgorajski)#Turystyka
Urząd miasta i wystawa rzeźb obok
Sam urząd miasta był malutki, obok spotkaliśmy zegar słoneczny, multum rzeźb, przypuszczam, że z jakiegoś pleneru rzeźbiarskiego.
Pod wiatą upamiętniono miejsce dawnej synagogi. Nie spodziewałam się w tak małym miasteczku tylu atrakcji.
Podsumowanie
Józefów w województwie lubelskim absolutnie zachwyca, musicie tu przyjechać. Ja jestem do tej pory pod wrażeniem!
Johanka