W czasie majowej wyprawy Johanki 2022 – natrafiliśmy na kościół pw .św.Józefa w Gardei , który nie wydawał się jakoś zabytkowy, pomalowany na dziwny kolor rzucił się nam w oczy w czasie zakupów w lokalnym sklepiku. Mnie osobiście zainteresowała nieopodal leżąca wieża o gotyckim charakterze.
Parę słów o wsi Gardeja
Jest to wieś w Polsce w województwie pomorskim, w powiecie Kwidzyn, w gminie Gardeja. We wsi jest siedziba gminy Gardeja, która kiedyś była miastem. Lokację miejską uzyskała w 1334 roku, a zdegradowano ją w roku 1945.
W okresie 1954-1972 należała i była siedzibą władz gromady Gardeja, natomiast od 1975 do 1998 admnistracujne należała do nieistniejącego dziś województwa elbląskiego. We wsi jest Szkoła Podstawowa imienia Obrońców Westerplatte.
Wieś ma trzy sołectwa : Gardeja I ;Gardeja II ( pol.Szlemno, niem.Garnseedorf); Gardeja III.
Częścią obecnej Gardei III jest dawne Dębno, d. niem. Eichbusch. Przed 1914 wybudowano wieś Garnseedorf, polskie Szlemno, a potem nazwano Gardeja II. Źródła historyczne donoszą , że we wczesnym średniowieczu powstał tu pruski gródek o charakterze obronnym, który w 1233 zajęli Krzyżacy.
Niedaleko istniała osada biskupów pomezańskich, a w 1285 czytamy, że siedziba cystersów. Nie wiadomo do końca, ale zapisy w źródłach historycznych w 1334 roku mówią o Gardei jako mieście.
W czasie wojny trzynastoletniej miasto zniszczyły pożary. Od 1525 należała do Prus Książęcych. Od połowy XVI w. Gardeja była siedzibą braci czeskich, a od 1657 roku należała do Branderburgii, a od 1701 do Prus.
W roku 1883 uruchomiono kolej, która połączyła Gardeję z Grudziądzem i Malborkiem.
W plebiscycie w 1920 roku 98 % głosujących opowiedziało się za pozostaniem w Niemczech. Z przyczyn komunikacyjnych przyznano Polsce oddaloną o 2 km stację kolejową na linii Kwidzyn – Grudziądz , gdzie w 1921 roku ulokowano placówkę Straży Celnej -( piszę o niej na końcu felietonu).
W czasie II wojny światowej zniszczeniu uległo 80 % zabudowań.
Zabytki
- Do zabytków wpisano układ urbanistyczny miasta, obecnie wsi, wraz z zespołem budowlanym, 1285-XX w., nr rej.: 156/90 z 22.01.1991 oraz modernistyczny kościół parafialny pw Najświętszego Serca Pana Jezusa wraz z cmentarzem przyukościelnym, cmentarz rzymskokatolicki, kaplicę , bramę.
- Nie zwiedzałam w/w bo byłam przejazdem we wsi. Natomiast widzialam kościół św. Józefa w Gardei.
- Przy kościele św. Józefa znajduje sie, gotycka wieża z XIV wieku. Jest ona imponująca.
Korzystałam z :https://pl.wikipedia.org/wiki/Gardeja
Kościół pw. Świętego Józefa w Gardei
Świątynia została wzniesiona w latach 1330-1340 w stylu gotyckim. Następnie została odnowiona po pożarze w 1559 roku. Pozostałością tej budowli jest kwadratowa wieża – dzwonica., budynek o obronnym charakterze, podobna do wieży zamkowej, zwieńczona ponownie w 1879 roku. W jej północną ścianę został wmurowany żeliwny reper – pruski znak, który informuje o położeniu nad poziomem morza. Później do wieży została dostawiona w latach 1729-1731, bezstylowa, salowa nawa, która pełniła rolę zboru ewangelickiego. Taki stan rzeczy trwał do 1945 roku. Obecnie świątynia należy do katolików i nosi wezwanie świętego Józefa. Na ścianie jest powieszona tablica: „Na podziękowanie Bogu za powrót Gardei do Polski, a świątyni na użytek wiary katolickiej. W dniu poświęcenia kościoła staraniem pierwszego proboszcza franciszkanina tablice tę ufundowano. Gardeja 29 IX 1946 r.”
źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Kościół_św._Józefa_w_Gardei
Ciekawostka – zabytkowa drewniana stacja
Gardeja – stacja kolejowa w Kalmuzach, w gminie Gardeja, w powiecie kwidzyńskim, w województwie pomorskim. Stacja oddalona jest od centrum Gardei o ok. 2 km. Mieści się przy ulicy Dworcowej.W roku 2017 stacja obsługiwała 10–19 pasażerów na dobę.
11 maja 1921 polsko-niemiecka komisja graniczna zadecydowała o przyznaniu stacji Polsce (co nastąpiło 20 czerwca), jednakże z prawem korzystania z niej przez stronę niemiecką do czasu budowy nowego dworca, co nastąpiło 1 lipca 1927.
Włączona w granice Gardei w 1954 roku; dotąd Gardeja należała do powiatu kwidzyńskiego w woj. gdańskim, a stacja kolejowa do pow. grudziądzkiego w woj. bydgoskim (gmina Rogóźno, gromada Budy)
źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Gardeja_(stacja_kolejowa)
Podsumowanie
Zwiedzanie spontaniczne ma swoje uroki ale i wady – nie zwiedziliśmy zabytkowej stacji, bo o niej nie wiedzieliśmy, ani zabytkowego kościoła pw Najświętszego Serca Pana Jezusa, lecz tylko przejeżdżaliśmy przez tę wieś, a zatrzymaliśmy się w lokalnym sklepie by kupić napoje.
Może przy następnej wizycie to nadrobimy, nie planuję nic na razie, jeździmy bez planu. Znamy jedynie kierunek,ale i to się zmienia w czasie podróży.
Polecam zwiedzanie naszego pięknego kraju.
Johanka
